Hoge Raad, Den Haag

Wraking: Hoge Raad vult regels voor de wrakingsprocedure aan

Wraking van de rechter in het strafrecht is al enkele jaren een ‘hot item’. Rechters vinden het aantal verzoeken te hoog en zien veel gevallen van misbruik van de wrakingsregeling. De Hoge Raad heeft gisteren in twee arresten de grenzen van wraking verduidelijkt. Kun je ook de wrakingskamer wraken en geldt dan ook de gewone wrakingsprocedure? Wanneer hoeft de rechter een wrakingsverzoek niet in behandeling te nemen? Welke beslissingen kunnen tot wraking leiden en welke rol speelt de motivering van die beslissing?

Arresten over wraking 25 september 2018:

Hoge Raad 25 september 2018, ECLI:NL:HR:2018:1413 & Hoge Raad 25 september 2018, ECLI:NL:HR:2018:1770

Samenvatting arresten op Rechtspraak.nl:

(Niet te volgen? Geen nood, het wordt hieronder uitgelegd!)
“Cassatie in belang der wet. Wraking, art. 512-515 Sv. HR geeft regels voor wrakingsprocedure. Honorering wrakingsverzoek vanwege onwelgevallige (tussen)beslissing. Gesloten stelsel van rechtsmiddelen en wraking als verkapt rechtsmiddel.” (bron: Rechtspraak.nl)

“(..) Wraking van een lid van de wrakingskamer en beslissing om een verzoek tot wraking buiten behandeling te laten. Oneigenlijk gebruik van wraking en misbruik van recht.” (bron: Rechtspraak.nl)

Wat is wraking? Betekenis

In beginsel wordt ervan uitgegaan dat een rechter onpartijdig is. Onpartijdigheid raakt immers de kern van zijn functie. Maar als één van de partijen in een rechtszaak de indruk heeft dat de rechter partijdig ofwel vooringenomen is, kan hij verzoeken die rechter te laten vervangen door een andere rechter. Dat heet een verzoek tot wraking. Een wrakingsverzoek wordt behandeld door een wrakingskamer; die procedure is in beginsel besloten. Voor strafzaken staan de regels over wraking in artikel 512 e.v. Wetboek van Strafvordering. Totdat op het wrakingsverzoek is beslist, wordt de procedure waarin het verzoek is gedaan stilgelegd.

Wraking bij de Hoge Raad: Cassatie in het belang van de wet

Tegen de beslissing op het wrakingsverzoek staat geen rechtsmiddel open, dus ook geen cassatie. Zo’n beslissing kan dus niet direct aan de Hoge Raad worden voorgelegd. Hoe kan de Hoge Raad dan toch uitspraken doen over de wrakingsprocedure? De vorming van nieuw recht en het bewaken van de rechtseenheid (gelijke toepassing van het recht in het hele land) zijn ook taken van de Hoge Raad. Ook in zaken waarin cassatie niet mogelijk is, kan daarom beantwoording van een rechtsvraag door de Hoge Raad wenselijk zijn (in het algemeen belang). Daarvoor biedt de wet aan de procureur-generaal bij de Hoge Raad de mogelijkheid cassatie in het belang van de wet in te stellen (artikel 456 Wetboek van Strafvordering). Cassatie in het belang van de wet heeft geen rechtsgevolgen voor de betrokken partijen. De aangevochten beslissing verandert dus niet door de uitspraak van de Hoge Raad.

Wraking van de wrakingskamer: de wrakingsrechter gewraakt?

Als een partij om wraking van een rechter vraagt, dan beslissen andere rechters over het wrakingsverzoek. Dat is de wrakingskamer. Deze behandelt het wrakingsverzoek tijdens een zitting. In de zaak ECLI:NL:HR:2018:1770 was de wrakingskamer gewraakt omdat die bij het inplannen van de wrakingszitting geen rekening had gehouden met de agenda van de advocaat van de verdachte. De Hoge Raad maakt in deze zaak duidelijk dat ook de leden van een wrakingskamer kunnen worden gewraakt.

Wraking na onwelgevallige beslissingen: geen verkapt rechtsmiddel

De rechter hoeft niet alleen in zijn einduitspraak beslissingen te nemen. Ook ter zitting kan een beslissing nodig zijn. Bijvoorbeeld over het horen van getuigen of het uitstellen van de zaak. Soms doet één van de partijen een wrakingsverzoek als hij het niet eens is met zo’n beslissing, of omdat de rechter heeft geweigerd een beslissing te nemen. Het is al vaste jurisprudentie van de Hoge Raad dat de wrakingsprocedure daarvoor niet bedoeld is. Die beslissingen kunnen aan een hogere rechter worden voorgelegd (als er tenminste hoger beroep of cassatie mogelijk is), de wrakingskamer gaat daar niet over.

In arrest ECLI:NL:HR:2018:1413 heeft de Hoge Raad verduidelijkt dat dit ook geldt voor de motivering van die beslissing. Dus de toelichting van de beslissing kan niet tot wraking leiden, ook als de wrakingskamer de motivering onjuist, onbegrijpelijk, gebrekkig of te summier vindt of als een motivering helemaal ontbreekt. Er geldt een uitzondering voor gevallen waarin uit de motivering duidelijk vooringenomenheid van de rechter blijkt, bijvoorbeeld door de woordkeus.

Misbruik van wraking: oneigenlijk gebruik

Niet elk wrakingsverzoek hoeft de rechter in behandeling te nemen. Als in het verzoek niet goed is uitgelegd waarom de rechter partijdig zou zijn bijvoorbeeld. De Hoge Raad heeft in het arrest ECLI:NL:HR:2018:1413 bepaald dat dit ook geldt als direct duidelijk is dat het wrakingsverzoek wordt gedaan voor een ander doel dan waarvoor wraking is bedoeld. Bijvoorbeeld om alsnog uitstel te krijgen. Dan is er sprake van oneigenlijk gebruik. Wraking is ook niet bedoeld om letterlijk ‘wraak te nemen’ op de rechter die iets heeft beslist waar je het niet mee eens bent. Volgens de Hoge Raad kan bij ‘evident misbruik’ het wrakingsverzoek worden genegeerd en hoeft er geen zitting van de wrakingskamer te komen. Hoewel de wet spreekt van “een volgend verzoek”, kan de wrakingsrechter ook een eerste verzoek dat oneigenlijk is buiten beschouwing laten. Is de wrakingskamer  gewraakt, dan mag deze zelf – dus zonder een nieuwe wrakingskamer bijeen te laten roepen – beslissen het verzoek niet te behandelen.

Wie enkel om uitstel te krijgen een wrakingsverzoek indient, kan dus van een koude kermis thuiskomen. Als de wrakingskamer het misbruik vindt, gaat de zaak direct door. En dan houdt je dus dezelfde rechter(s) die je net had gewraakt!

De Hoge Raad merkt wel op dat die beslissing tot het niet in behandeling nemen van het verzoek tot wraking in de hoofdzaak bij een hogere rechter kan worden aangekaart. Je klaagt dan in hoger beroep (of cassatie) dat je bij de lagere rechter geen eerlijk proces hebt gehad omdat de rechter vooringenomen was. Is de rechter het daarmee eens, dan moet de zaak in de lagere instantie opnieuw.

Rechtsbijstand

Heb je een strafzaak en heb je twijfels over de onpartijdigheid van de rechter die je zaak behandelt? Wil je weten of een wrakingsverzoek in jouw zaak kans van slagen heeft? Of dat je in hoger beroep of cassatie over de partijdigheid van de rechter kunt klagen? Een strafrecht advocaat kan je adviseren. Neem gerust vrijblijvend contact met ons op. Wij staan je graag te woord!

© 2017-2024 Daamen, advocaten. | Disclaimer | Sitemap | Links | Beheer